شایعترین نوع کم خونی در اثر فقر آهن

کم خونی چیست؟

کم خونی اختلال خونی شایعی است که در آن گلبولهای قرمز سالم،  به تعداد کافی،  برای حمل اکسیژن به بافتهای بدن وجود ندارد و موجب می‌شود که احساس خستگی ایجاد شود.

کم خونی انواع گوناگونی دارد که هر یک علت خاص خود را دارند. کم خونی می‌تواند موقتی و یا طولانی مدت بوده و از فرمهای خفیف تا شدید باشد. خطر ایجاد کم خونی در زنان و کسانی که بیماریهای مزمن دارند بیشتر است.

در بسیاری از بانوان کم خونی از نوع فقر اهن وجود دارد که باید بررسی شود.

 در صورت داشتن  علائم کم خونی به پزشک مراجعه کنید. درمان کم خونی مخصوصا در نوع فقر اهن با مراجعه به پزشک و
مصرف مکمل های تجویز شده به سرعت بهبود یافته و جای هیچ نگرانی باقی نمی گذارد.

علائم کم خونی:                                                                                                    

علائم دیگر شامل این موارد است:                                            

*  احساس سرما  و مستعد بودن برای گلودرد و سرما خوردگی به صورت مکرر

*  رنگ پریدگی پوست  :  غالبا رنگ پوست به سیاهی و یا زردی متمایل به رنگ پریدگی کشیده می شود. در حالت طبیعی پوست در تمام افرادی که کم خونی ندارند شاداب  بوده و به صورتی متمایل است .

*  ضربان نامنظم یا تند قلب   : که نیاز به پیگیری جدی از جهت افتراق با بیماری های قلبی دارد.

*  کوتاهی نفس

*  درد قفسه‌ی سینه که گاها با بیماری های قلبی اشتباه گرفته شده و نیاز به پیگیری جدی از جهت افتراق با بیماری های قلبی دارد.

*  احساس سبکی در سر و یا سرگیجه خفیف

*  مشکلات شناختی  بزرگ شدن کبد و خونریزی از معده

*  بی حسی،  کرختی یا سردی انتهای اندامها

*  سردرد  :خیلی از سردرد های روزمره ناشی از کم خونی است که افراد  بی اطلاع از این موضوع به صورت خود سرانه اقدام به درمان های دیگری می نمایند.

انواع کم خونی بر اساس علت ایجاد کننده شامل این موارد است:

کم خونی ناشی از فقر آهن:                                                                                              

شایعترین نوع کم خونی که تقریبا یک پنجم زنان، نیمی‌از زنان باردار و سه درصد مردان را  بخصوص در غرب کشوردرگیر می‌کند کم خونی ناشی از فقر آهن است که تا حدود زیادی به تغدیه مربوط می شود. 

علت اصلی  این نوع کم خونی، کمبود آهن در بدن است.  مغز استخوان شما برای ساختن هموگلوبین به آهن نیاز دارد.  بدون آهن کافی بدن شما نمی‌تواند هموگلوبین مورد نیاز گلبولهای قرمز را بسازد. به همین دلیل بدن دچار کم خونی فقر آهن می‌شود.  

وقتی عمر گلبولهای قرمز تمام می‌شود آهنی که در آنها به کار رفته‌است برای ساختن سلولهای جدید استفاده‌می‌شود.  بنابرین اگر خون از دست بدهید در واقع آهن از دست داده اید.

 زنانی که در دوره‌های ماهیانه خون زیادی از دست می‌دهند در خطر کم خونی فقر آهن هستند.  از دست رفتن خون به صورت مزمن و آهسته از نقطه‌ای از بدن مانند زخمهای گوارشی، پولیپ روده‌ی بزرگ و حتی سرطان روده‌ی بزرگ می‌تواند به کم خونی فقر آهن منجر شود.

 بدن شما از غذایی که می‌خورید آهن به دست می‌آورد.  رژیم غذایی که آهن کمی‌دارد نیز موجب کم خونی می‌شود.در زنان باردار، جنین در حال رشد به آهن نیاز دارد و می‌تواند باعث تخلیه‌ی ذخایر آهن بدن مادر گردد.  این فرایند باعث ایجاد کم خونی می‌شود.

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین

برای تولید گلبولهای سالم بدن علاوه بر آهن به فولات و ویتامین ب12 نیز نیاز دارد. رژیم غذایی که ویتامینها و مواد مغذی کافی را نداشته باشد، می‌تواند موجب کاهش تولید گلبولهای قرمز شود.  افرادی که مشکلات روده‌ای دارند و جذب مواد غذایی در آنها اختلال دارد مستعد ابتلا به این نوع کم خونی هستند.  

کم خونی ناشی از بیماریهای مزمن:

برخی از بیماریهای مزمن مانند سرطان، آرتریت روماتویید، بیماری کرون و سایر بیماریهای مزمن التهابی می‌تواند در تولید گلبولهای قرمز اختلال ایجاد کند و باعث ایجاد کم خونی شود.  نارسایی کلیه هم می‌تواند علت کم خونی باشد.  کلیه‌ها هورمونی به نام اریتروپویتین می‌سازند که مغز استخوان را تحریک می‌کند تا گلبول قرمز تولید کند.  نارسایی کلیه و یا شیمی‌درمانی موجب کم شدن تولید این هورمون می‌شود.  کمبود این هورمون نیز منجر به کم شدن تعداد گلبولهای قرمز می‌شود.

کم خونی ناشی از ساخته نشدن سلول خونی :

این کم خونی ناشی از ساخته نشدن سلولهای خونی است.  این نوع کم خونی تهدید کننده‌ی حیات است و در اثر کاهش توانایی مغز استخوان در تولید همه‌ی انواع سلولهای خونی شامل گلبولهای قرمز گلبولهای سفید و پلاکتها ایجاد می‌شود.  بیشتر اوقات علت بیماری ناشناخته است.  برخی مواقع علت این بیماری سیستم ایمنی بدن فرد است که به دلایلی بر علیه مغز استخوان وارد عمل می‌شود.  عوامل دیگری که ممکن است مسئول ایجاد این نوع کم خونی باشند شامل شیمی‌درمانی، پرتو درمانی، سموم محیطی، حاملگی و بیماری لوپوس هستند.

کم خونی مرتبط با بیماری مغز استخوان:                                             

بیماریهایی مانند سرطان خون می‌تواند منجر به اختلال در تولید گلبولها شده و کم خونی ایجاد کند.انواع دیگری از کم خونی نیز وجود دارند مانند کم خونی همولیتیک، کم خونی سلول داسی شکل و سایر کم خونیها مانند تالاسمی ‌و. . . .

عوامل مستعد کننده کم خونی کدامند؟

رژیم غذایی: اگر رژیم غذایی هر فردی در هر سنی که باشد از آهن و ویتامین کمی‌برخوردار باشد خصوصاً اگر فولات کمی‌داشته باشد در خطر ابتلا به کم خونی است.  بدن شما برای اینکه گلبولهای قرمز سالم و به تعداد کافی تولید کند به آهن، پروتئین و ویتامینها نیاز دارد.

اختلالات روده‌ای:اختلالات روده‌ای مانند بیماری کرون و سلیاک که جذب روده‌ی کوچک را تحت تاثیر قرار می‌دهند، فرد را در خطر ابتلا به کم خونی قرار می‌دهند.  برداشتن کامل و یا قسمتی از روده در جراحی نیز با کاهش جذب مواد مغذی می‌تواند به کمبودهای تغذیه‌ای و کم خونی منجر شود.

قاعدگی:به طور کلی زنان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به کم خونی هستند زیرا زنان خون از دست می‌دهند و در نتیجه هر ماه مقداری آهن را از این طریق از دست می‌دهند.

بارداری:در بارداری حجم خون مادر افزایش می‌یابد.  ذخیره‌ی آهن در زنان باردار صرف افزایش حجم خون طی بارداری می‌شود.  به علاوه آهن مورد نیاز برای رشد جنین نیز از طریق همین ذخایر تامین می‌شود.  بنابرین زنان باردار نیز در خطر ابتلا به کم خونی قرار دارند.

بیماریهای مزمن:بیماریهایی مانند نارسایی کبد، نارسایی کلیه، سرطان و یا بیماریهای مزمن دیگر ممکن است منجر به ایجاد کم خونی شوند.  علت ایجاد این وضعیت ممکن است اختلال در تولید گلبول قرمز باشد و یا اینکه خون از طریق یک زخم و یا از منبع دیگری به صورت مزمن از بدن دفع شود.  به این طریق آهن بدن از دست می‌رود و فرد مستعد کم خونی فقر آهن می‌شود.  

علل دیگر:برخی عفونتهای خاص، بیماریهای خونی، بیماریهای خود ایمنی، مواجهه با برخی مواد شیمیایی سمی ‌و مصرف برخی داروها با ایجاد اختلال در تولید گلبولهای قرمز می‌تواند منجر به ایجاد کم خونی شود.  کسانی که به دیابت مبتلا هستند و افراد وابسته به الکل نیز مستعد ابتلا به کم خونی هستند.  افرادی که رژیمهای گیاهخواری دارند ممکن است نتوانند به میزان کافی آهن و ویتامین ب12 دریافت کنند.

گرداورنده: موسوی کارشناس مرکز بهداشت و درمان